Lòng như nắng qua đèo

Âm nhạc của Trịnh Công Sơn trở thành một dòng nhạc riêng đc yêu thích theo năm tháng, một phần quan trọng bởi giai điệu kết hợp vs ca từ đặc biệt. Lúc thì như một bài thơ, khi lại khiến ng nghe liên tưởng đến một bức tranh. Lúc thì tinh tế, khi thì trừu tượng...

Có thể mỗi ng sẽ có một cách nghĩ, cách hiểu khác nhau về lời một số bài hát của TCS. Bài đăng này nhằm cắt nghĩa một cách đơn giản, dễ hiểu nhất cho những người chưa hiểu - một vài ca khúc mình thích và cũng từng ko hiểu. Ko vì mục đích làm giảm đi cái hay trong việc cảm nhận bài hát của ai đó.

Mấy hôm nay thi thoảng mình nghe lại bài "Có một dòng sông đã qua đời" (ở bài đăng trc), rồi tình cờ một chiều khi đang tưới hàng "tường vi" thì thấy cảnh này...

Mười năm xưa đứng bên bờ giậu
Đường xanh hoa muối bay rì rào
Có người lòng như khăn mới thêu

Mười năm sau áo bay đường chiều
Bàn chân trong phố xa lạ nhiều
Có người lòng như nắng qua đèo

Tóc người dòng sông xưa ấy đã phai,
Đã lênh đênh biển khơi
Có lần bàn chân qua phố thấy người,
Sóng lao xao bờ tôi

Mười năm chân bước trên đường dài
Gặp nhau không nói không nụ cười
Chút tình dường như hiu hắt bay

Mười năm khi phố khi vùng đồi
Nhìn nhau ôi cũng như mọi người
Có một dòng sông đã qua đời...

"Ngày đó, mỗi khi tôi buồn, tôi thường lấy xe dạo phố, và càng buồn thì tôi càng đi xa. Ngày hôm đó, tôi quyết định vượt dốc Cun, Hoà Bình vào ban đêm theo lộ đường từ Kim Bôi sang chứ không phải từ Hoà Bình đi ngược lại, nên tôi rời Hà Nội từ lúc chiều xuống. Khi từ Lương Sơn rẽ vào Kim Bôi, hoàng hôn bắt đầu xuống trên rừng núi. Và rồi khi xe tôi rẽ quặt, bắt đầu lên một ngọn dốc... Tôi thấy... nắng qua đèo...

Núi rừng chuyển sang màu tối sẫm, chỉ có một bầu trời bao la bát ngát là còn ánh sáng. Và ở đỉnh đèo, không phải là ánh nắng mà chỉ là một màu vàng đang tắt. Không còn những vệt nắng, tôi chỉ còn cảm thấy một không gian pha chút nắng vàng, mọi vật như cố sáng lên một lần trước khi chìm vào bóng tối. Tôi thấy mình rồ ga, phóng theo ánh nắng đang tắt dần đi nơi đỉnh đèo ấy. Nơi đấy có ánh sáng, nơi ấy có hơi ấm, nơi ấy có những gì tươi đẹp đã qua.

Tôi thấy mình đuổi theo hình ảnh của ngày hôm qua, khi tôi lên tới đỉnh đèo, chỉ còn lại hơi ấm của ánh chiều tàn. Cuối trời xa, những ánh nắng cuối cùng đã đi sang xứ khác. Và lúc đó, đứng giữa trời núi bao la, với lòng vấn vương nuối tiếc, tôi chợt hiểu, thế nào là “nắng qua đèo ...”"

- trên đây là một giải thích từ rất lâu rồi, thời internet mới phổ biến ở VN.

Kỷ niệm tình yêu thuở đầu đẹp biết bao (đường xanh hoa muối bay rì rào), tinh khôi và trong trẻo (khăn mới thêu - ngày xưa yêu nhau thường tặng khăn tay thêu hình hoa lá chim bướm :)))

Giờ đây mọi thứ dần xa lạ, đường xanh đã thành đường chiều, ánh sáng vội vã chìm vào bóng đêm...

Theo Trịnh Công Sơn, bài hát Có một dòng sông đã qua đời là một chuyện tình có thật. Một lần, khi đi trên cầu bắc qua hồ Xuân Hương, Đà Lạt, Trịnh Công Sơn chợt gặp người tình cũ đang đi với người yêu, ông cảm thấy mình bị mất mát quá lớn. Tự nhiên nhìn dòng nước chảy nhạc sĩ cảm thấy không chỉ mất người yêu thôi mà như đang mất cả dòng sông, và từ phút đó trở đi dòng sông đối với ông không còn ý nghĩa gì nữa, dù nó vẫn rất đẹp nhưng ông cảm thấy như đã chết. Vì vậy, Có một dòng sông đã qua đời.

Đêm thấy ta là thác đổ - Đêm về ta khóc

Một đêm bước chân về gác nhỏ
Chợt nhớ đóa hoa Tường Vi
Bàn tay ngắt hoa từ phố nọ
Giờ đây đã quên vườn xưa

Nhiều khi lủi thủi về nhà ta chợt nghĩ đến em (= đóa Tường vi, bàn tay ngắt hoa) … nhớ phố xưa nơi hẹn hò vui chơi, mà giờ này em đã quên ta (= vườn xưa) rồi.

Một hôm bước qua thành phố lạ
Thành phố đã đi ngủ trưa
Đời ta có khi tựa lá cỏ
Ngồi hát ca rất tự do

Khi em ra đi rồi, ta lại gặp được người con gái khác (= thành phố lạ), nhưng ta không mảy may xúc động gì (= thành phố đã đi ngủ trưa). Rồi thôi, đôi khi nghĩ mình bình thường lại (= tựa lá cỏ), và lại vô tư lự trước cuộc đời (= ngồi hát ca rất tự do).

Nhiều khi bỗng như trẻ nhớ nhà
Từ những phố xưa tôi về
Ngày xuân bước chân người rất nhẹ
Mùa xuân đã qua bao giờ
Nhiều đêm thấy ta là thác đổ
Tỉnh ra có khi còn nghe

Nhưng đâu mãi thế được, có lúc lại tìm về (= bỗng như trẻ nhớ nhà) kỷ niệm xưa (= những phố xưa tôi về). Nhớ lúc đó tình yêu còn tinh khôi (= ngày xuân), tình cảm của chúng ta chưa sâu nặng (= bước chân người rất nhẹ). Nhưng tình yêu đó đã qua rồi! (= mùa xuân đã qua bao giờ). Cho nên tối về gác nhỏ, trong ta, tâm tình chỉ có thể vỡ òa và khóc (= ta là Thác đổ) mà thôi. Sớm mai tỉnh dậy mà ta vẫn còn chưa nguôi (= tỉnh ra có khi còn nghe).

Một hôm bước chân về giữa chợ
Chợt thấy vui như trẻ thơ
Đời ta có khi là đốm lửa
Một hôm nhóm trong vườn khuya

Nhưng rồi ngày lại ngày, tôi trải qua nhiều cuộc gặp gỡ khác (= về giữa chợ). Rồi cũng thấy vui, niềm vui dù nhỏ nhoi (như đốm lửa) như làm sống lại tâm hồn héo hắt của ta (= vườn khuya).

Vườn khuya đóa hoa nào mới nở
Đời tôi có ai vừa qua

Trong tôi (= vườn khuya) có sống dậy một tình yêu nào chăng (= đóa hoa nào mới nở). Nhưng dầu sao thì cuộc tình đó cũng chỉ là chóng vánh, không để lại dư âm (= có ai vừa qua).

Nhiều khi thấy trăm nghìn nấm mộ
Tôi nghĩ quanh đây hồ như
Đời ta hết mang điều mới lạ
Tôi đã sống rất ơ hờ

Cho nên tôi lại chán nản, nhìn quanh cuộc đời không có gì là thú vị cả (= trăm nghìn nấm mộ, hết mang điều mới lạ) lại ơ hờ lãnh đạm với cuộc đời.

Lòng tôi có đôi lần khép cửa
Rồi bên vết thương tôi quì
Vì em đã mang lời khấn nhỏ
Bỏ tôi đứng bên đời kia

Những lúc đó tôi khép mình (= khép cửa) lại, rồi gặm nhấm (= tôi quì) với cuộc tình đã mất (= vết thương). Vì em đã mang cuộc tình nhỏ bé của tôi (= lời khấn nhỏ) đi rồi, và để tôi lẻ loi với cuộc đời không bình thường này (= đời kia).

"Trời cao níu bước Sơn Khê..." - Biển nhớ. Ca khúc được viết cho Tôn Nữ Bích Khê học trường Sư phạm Quy Nhơn vào hè 1962. Quy Nhơn cũng là nơi chắp bút cho Trịnh sáng tác nhiều tình khúc bất tử như Diễm xưa, Nắng thủy tinh, Nhìn những mùa thu đi, Chiều một mình qua phố...

Diễm xưa. Ngữ nghĩa của Diễm xưa được Trịnh Công Sơn lý giải: “Diễm là đẹp, xưa là ngày xưa”.

Nhân vật được nhắc tới trong ca khúc này là nữ sinh Ngô Thị Bích Diễm của trường Đại học Văn khoa Huế. Nhà Bích Diễm ở bên kia sông qua cầu Phủ Cam, rẽ tay phải về phía đường Phan Chu Trinh, hàng ngày cô gái vẫn đi qua nơi Trịnh Công Sơn ở.

“Ngày xưa, cây cầu Phủ Cam tuy ngắn nhưng đầy duyên nợ. Trịnh Công Sơn ở căn gác tầng 2, số nhà 11/03 đường Nguyễn Trường Tộ. Hàng ngày, chàng cứ đứng lấp ló sau cây cột, lén nhìn một người đẹp. Nàng đi bộ từ bên kia sông, qua cầu Phủ Cam, dạo gót hồng dưới hàng long não, ngang qua chỗ Sơn ở là chàng cứ sướng ran cả người. Một tình yêu “hương hoa” kéo dài cho đến cuối đời chàng. Sau này, mỗi một mối tình tiếp theo của Sơn đều có hình ảnh cô gái đó.” - G.s Bửu Ý.

...

Khi đang hoàn thiện post này, nãy thấy Thời sự nói sắp có một phim nói về cuộc đời TCS...